Πίσω από την επίσημη αφήγηση: εγκλήματα βυζαντινών ορθοδόξων χριστιανών-Μέγας Κωνσταντίνος

Γράφει ο Άρης Αλεξάνδρου.

Μεδιόλανα, Φεβρουάριος 313 Κανονικής Περιόδου (Κ.Π.) (1). Στην μεγάλη Κελτική πόλη-φρούριο της βόρειας Ιταλίας, η οποία τον είχε υποδεχτεί με θρίαμβο προ της καθόδου προς τη Ρώμη και την τελική αναμέτρηση με έπαθλο την αυτοκρατορία, ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος, Αύγουστος  της Δύσης και ο κουνιάδος του Αύγουστος  της Ανατολής Λικίνιος, υπογράφουν το διάταγμα της ανεξιθρησκίας, δίνοντας ελευθερία στους κάτοικους της αυτοκρατορίας να πιστεύουν όποια θρησκεία επιθυμούσαν. Στόχος η νομιμοποίηση όλων των θρησκειών και η παύση των θρησκευτικών διαμαχών μεταξύ των χριστιανών και όλων των υπολοίπων θρησκειών. Από δω και πέρα ο καθένας θα ήταν ελεύθερος να πιστεύει στη θρησκεία της επιλογής του. Ήταν όμως έτσι τα πράγματα;

Ο Κωνσταντίνος είχε δει από νωρίς τη δυναμική του νέου χριστιανικού κινήματος, τη μαχητικότητα, τον ζήλο και φανατισμό των μελών του και την στροφή της νέας θρησκείας προς τον απλό λαό. Μπόρεσε, ως εξαίρετος και διορατικός διπλωμάτης, να δει πως ο χριστιανισμός ήταν εξολοκλήρου διαφορετικός από τις εθνικές θρησκείες της εποχής οι οποίες τότε, με κυρίαρχη την ελληνική θρησκεία, βασίζονταν στην ελεύθερη φιλοσοφική σκέψη και εξελίσσονταν μέσα από την επιστημονική έρευνα για απάντηση των ερωτημάτων του κόσμου και της φύσης.

Σε αντίθεση με αυτές, ο χριστιανισμός φαινόταν να έχει την απάντηση σε όλα τα ερωτήματα, με σημαντικότερο το γεγονός ότι έβγαινε από τα στενά σύνορα του Ισραήλ αποκτώντας οικουμενικότητα, δίνοντας στον Κωνσταντίνο τη μεγάλη ευκαιρία να συνενώσει την αυτοκρατορία κάτω από το μανδύα μιας θρησκείας. Επιπλέον η θρησκεία αυτή στόχευε στη μεγάλη μερίδα του απλού, φτωχού και καταπιεσμένου κόσμου δίνοντας ελπίδες και υποσχέσεις με τη μεγαλύτερη να είναι μια καλύτερη ζωή μετά θάνατο. Βασικότερο όλων όμως, ήταν το γεγονός ότι ήταν καινούρια και είχε πρόσφορο έδαφος για διαμόρφωση, γιατί ήταν ακόμη στα σπάργανα, ανοργάνωτη και μη κωδικοποιημένη σε ένα ενιαίο δόγμα πίστης.

Το πρώτο βήμα νομιμοποίησης (Religio Licita) γίνεται με το Διάταγμα των Μεδιολάνων, όμως ο Κωνσταντίνος δεν σταματά εκεί. Υποστηρίζει έμπρακτα τον χριστιανισμό ενισχύοντας τον οικονομικά και λαμβάνοντας μέτρα «για να αποκλειστούν οι ιερείς και οι κήρυκες των ξεχωριστών συνάξεων από κάθε μερίδιο αμοιβών και απαλλαγών τις οποίες ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος είχε τόσο απλόχερα απονείμει στους κληρικούς της ορθοδόξου εκκλησίας. Αλλά καθώς οι αιρετικοί ακόμα υπήρχαν, κάτω από το σύννεφο της βασιλικής δυσμένειας, η κατάκτηση της Ανατολής ακολουθήθηκε αμέσως από ένα διάταγμα το οποίο ανακοίνωνε την ολοκληρωτική καταστροφή τους».

Το καλοκαίρι του 314 Κ.Π. κτίζεται στη Ρώμη η πρώτη χριστιανική Βασιλική με χρήματα και νομιμοποίηση από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Ενθαρρυμένη από την κρατική υποστήριξη, η Χριστιανική Εκκλησία αρχίζει την επίθεσή της κατά των Ελλήνων Εθνικών (2) διαβρώνοντας και δαιμονοποιώντας ελληνικούς όρους και παραδόσεις.

Ένα τέτοιο παράδειγμα έχουμε στη Σύνοδο της Αγκύρας η οποία  ταυτίζει πτυχές της λατρείας της Θεάς Αρτέμιδος (Diana) με μαγεία και λατρεία του Σατανά, ενώ η Αφροδίτη ο Εωσφόρος, το άστρο της αυγής, ταυτίζεται με τον διάβολο, όπως και ο Δαίμων με τον Σατανά σε μια προσπάθεια δαιμονοποίησης των ελληνικών αξιών (η λέξη Δαίμων, αρσ. και θηλ., παράγεται από το ρήμα δαίω, που σημαίνει μοιράζω στον καθένα την τύχη του. Από αυτήν προέρχεται η ευδαιμονία, που σημαίνει ευτυχία). Ο 11ος «Κανών» του εν Αρελάτη (3) Πρώτου Εκκλησιαστικού Συμβουλίου που συνεκάλεσε ο Κωνσταντίνος, αναθεματίζει όλες τις χριστιανές που παντρεύονται Εθνικούς.

Στις 17 Δεκεμβρίου του 320 Κ.Π. ο Κωνσταντίνος απαγορεύει με έδικτο την τέλεση θυσιών, στερώντας έτσι την από αιώνων δυνατότητα στους ελληνικούς ναούς να σιτίζουν με τα σφάγια και προσφορές τους πιστούς και κάνοντας τις χριστιανικές «Αγάπες» τα μόνα δείπνα στα οποία ο φτωχός και απλός λαός μπορούσε να σιτιστεί, αναγκάζοντας μεγάλες  μάζες του πένητα λαού να προσηλυτιστούν στη νέα χριστιανική πίστη.  Το ίδιο έτος με τις χορηγίες της εκκλησίας, ο Παχώμιος ο επονομαζόμενος Μέγας από την χριστιανική εκκλησία, οργανώνει τους απόκληρους και κατατρεγμένους  της ερήμου σε κοινότητες με το όνομα Ταβεννησιώτες υποχρεωμένες ν' ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες και περιορισμούς, και γίνεται έτσι ο ουσιαστικός ιδρυτής του αντικοινωνικού φαινομένου «Μοναχισμός», ο οποίος, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στη συνέχεια, στην  άγρια και αιματηρή επέκταση του χριστιανισμού, με χιλιάδες πολεμιστές μοναχούς έτοιμους να θυσιαστούν υπέρ πίστεως.

Το 324 Κ.Π. είναι χρονιά συστηματικής καταστροφής και λεηλασίας των ελληνικών ιερών. Ο Κωνσταντίνος λεηλατεί πρώτο το περίφημο Μαντείο του Διδυμαίου Απόλλωνος στην Ιωνία, δημεύει την περιουσία του και θανατώνει με βασανιστήρια όλους τους ιερείς. Η χερσόνησος του Άθου από Ιερό Ελληνικό Άλσος των Μουσών της Αρτέμιδος, μετά από σφαγές και καταστροφές ναών μετατρέπεται από τον Κωνσταντίνο  σε μοναστικό χριστιανικό κέντρο ενώ το άγαλμα του Αθώου Διός γκρεμίζεται στο νερό.

Το 326 Κ.Π. ο Κωνσταντίνος, με την προτροπή της φανατικά χριστιανής μητέρας του Ελένης, καταστρέφει ολοκληρωτικά το ιερό του Θεού Ασκληπιού στις Αίγες της Κιλικίας και χρησιμοποιεί τους κίονές του για την κατασκευή εκκλησιών. Επίσης καταστρέφει τον Ναό της Θεάς Αφροδίτης, που βρισκόταν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Ναός της Αναστάσεως (ή Ναός του Παναγίου Τάφου) στα Ιεροσόλυμα, που σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση ταυτίζεται με το σημείο σταύρωσης, ταφής και ανάστασης του Ιησού των ευαγγελίων.

Ο ναός αυτός κατασκευάστηκε κατά τον 4ο Κ.Π. αιώνα από τη μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, Ελένη, στην οποία, κάτω από αδιευκρίνιστες και πολύ περίεργες συνθήκες (βλ. σχ. την εξιστόρηση του μοναχού Γεώργιου, «Περί της ευρέσεως του σταυρού-110.620.12»), υποδείχθηκε από τους εκεί επισκόπους το σημείο των παθών του Ιησού το 327 Κ.Π. (300 δηλαδή χρόνια μετά τα υποτιθέμενα γεγονότα που περιγράφονται στα ευαγγέλια). Διασώζεται μαρτυρία, ότι για να χτιστεί ο χριστιανικός ναός με έξοδα της Ελένης, απομάκρυναν από το χώρο τα ερείπια (και το άγαλμα) ναού της Αφροδίτης. Να σημειώσουμε ότι Εθνικοί δεν συνήθιζαν να ανεγείρουν τους ναούς τους επάνω σε προγενέστερα ταφικά μνημεία.

Η Ελένη κατέστρεψε και άλλους ναούς της ιδίας θεάς όπως λ.χ. στην Άφακα του Λιβάνου, την Μάμβρη, την Φοινίκη και την Βααλβέκ (Ηλιόπολη). Οι καταστροφές αυτές είναι μόνο όσες ομολογεί ο προσωπικός βιογράφος του Κωνσταντίνου, Ευσέβιος.

Οι λεηλασίες αποσκοπούν στην κάλυψη των πρώτων χρηματοδοτικών αναγκών για τα έργα μιας πόλης που θα οικοδομηθεί στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, αποικίας των Μεγαρέων, θα φέρει το όνομά του και θα γίνει η νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Το 325 Κ.Π. ξεσπά η πρώτη χριστιανική κρίση (Αρειανισμός), δίνοντας την ευκαιρία στον Κωνσταντίνο να παρακαθίσει επικεφαλής της Α' Οικουμενικής Συνόδου και να θεσμοθετήσει σε δόγμα τη νέα θρησκεία καθορίζοντας και το «Σύμβολο της Πίστεως» το οποίο από δω και μπρος θα καθόριζε τη γενική γραμμή θεολογίας της θρησκείας. Η παρέμβαση δεν σταματά εκεί, αφού ο Επίσκοπος Ευσέβειος της Καισάρειας, κατόπιν εντολών του Κωνσταντίνου, προβαίνει σε διορθώσεις των πρωτότυπων ευαγγελίων και στη συνέχεια καίει τα πρωτότυπα (4).

Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Μαλάλας αναφέρει την εντολή που πήρε ο Ευσέβιος: «Νικητής Κωνσταντίνος μέγιστος Σεβαστός, προς Ευσεβίω Καισαρείας. Να κατασκευάσεις πενήντα κομμάτια σε δέρμα, ευανάγνωστα και εύκολα προς την χρήση, από τεχνίτες καλλιγράφους και θα διατάξεις εσύ την ακριβή τέχνη με την οποία θέλεις να γραφτούν, οι θείες αυτές γραφές για τις οποίες γνωρίζεις πολύ καλά την ανάγκη που έχει η εκκλησία. Για να τελειώσεις γρήγορα την δουλειά θα έχεις δύο δημόσια οχήματα στην εξουσία για να γίνει η διακομιδή».

Με την επίλυση και καθορισμό του δόγματος, ο Κωνσταντίνος στρέφεται  ολοκληρωτικά προς το μεγαλύτερο έργο της ζωής του, την οικοδόμηση της Νέας Ρώμης (Nova Roma).

Η ανάγκη για εύρεση κειμηλίων προς υποστήριξη του δόγματος οδηγεί την βασιλομήτορα Ελένη σε ταξίδι στους Αγίους Τόπος. Το ταξίδι της είναι μια τεράστια επιτυχία γιατί η Ελένη «ανευρίσκει» πληθώρα αντικειμένων τα οποία αποδίδει στον Χριστό, σε μια προσπάθεια να δοθούν και τα ιστορικά στοιχεία που στερείτο ο χριστιανισμός μέχρι τότε. Στο πέρασμα της από την Κύπρο κατόπιν οράματος που τη συμβουλεύει να κτίσει ναούς όπως πολλούς έκτισε και στην Ιερουσαλήμ. Η Αγία Ελένη αποβιβάζεται στην ακτή Απλώστρα και καταστρέφει ελληνικό ναό του οποίου τα κορινθιακά κιονόκρανα και υλικά χρησιμοποιούνται για νέο χριστιανικό ναό. Το ίδιο κάνει στο χωριό Όμοδος, ενώ καταστρέφει και το ιερό του Διός στο Σταυροβούνι και ανεγείρει στη θέση του τον  ναό του Τίμιου Σταυρού. Εκκλησίες χτίζει επίσης σε διάφορα μέρη της νότιας Κύπρου και παρυφών του Τροόδους.

Το 330-331 Κ.Π. ο Κωνσταντίνος κλέβει θησαυρούς και  αγάλματα που βρίσκονται μέσα στα ελληνικά ιερά για να διακοσμήσει την Νέα Ρώμη. Επίσης, όλα τα θησαυροφυλάκια των ιερών ανοίγονται προς εξεύρεση χρημάτων και η ακίνητη περιουσία δίνεται στην χριστιανική εκκλησία. Ο ελληνικός χαρακτήρας της πόλης αλλοιώνεται από βαρβαρικούς πληθυσμούς που μαζικά μεταφέρονται στην πόλη, ώστε να αυξηθεί ο πληθυσμός της. Το ελληνικό στοιχείο μετατρέπεται από κυρίαρχο, σε μια μικρή μειοψηφία. Ο χριστιανικός φανατισμός εκτραχύνεται και τον ίδιο χρόνο ο χριστιανικός όχλος καίει στο Bayeux το ιερό του Βελλενού-Απόλλωνος, λυντσάροντας τους ιερείς του.

Δύο χρόνια προ του θανάτου του, το 335 Κ.Π., ο Κωνσταντίνος καταστρέφει δεκάδες ιερούς εθνικούς ναούς στη Μικρά Ασία και την Παλαιστίνη, όπως αυτούς στα Άφακα και στην Ηλιούπολη της Φοινίκης, ενώ διατάζει την σταύρωση όλων των μάγων και μάντεων (με δικαιολογία την κακή σοδειά της χρονιάς). Με αυτούς τους χαρακτηρισμούς οι αμόρφωτοι  χριστιανοί μοναχοί και ο χριστιανικός φανατισμένος όχλος εννοούσε όλους τους επιστήμονες, φιλόσοφους και ιερείς. Τότε είναι που θανατώνεται και ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Σώπατρος, ο οποίος χρεώνεται την τελευταία απέλπιδα προσπάθεια επαναφοράς του Κωνσταντίνου στην Εθνική θρησκεία. Με τα χρήματα από την καταλήστευση των ιερών ανεγείρεται και εγκαινιάζεται η εκκλησία του Αγίου Τάφου στα ερείπια του ναού της Αφροδίτης, τον οποίο  η βασιλομήτωρ Ελένη είχε καταστρέψει στο εκεί ταξίδι της λίγα χρόνια πριν. Ο Κωνσταντίνος ανεγείρει επίσης εκκλησία στη Βηθλεέμ και το όρος των Ελαιών. Πολλοί χριστιανικοί ναοί, τους οποίους καταγράφει ο Ευσέβιος στο έργο του «Βίος Κωνσταντίνου», κτίστηκαν πάνω στα ερείπια αρχαίων ναών.

Ο Κωνσταντίνος, παρόλο που υποστήριξε με κάθε μέσο τον χριστιανισμό, ουδέποτε έγινε χριστιανός κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συνέχισε να χρησιμοποιεί τα εθνικά σύμβολα στα νομίσματα  του, συμβουλευόταν πάντοτε μάντεις και αστρολόγους, ενώ μέχρι και την προτελευταία ημέρα της ζωής του θυσίαζε στον Δία - μια υποχρέωση που είχε κι από τον ύψιστο τίτλο της ρωμαϊκής θρησκείας, αυτόν του «Ύπατου Ποντίφικα» (Pontifex Maximus) που δεν απέρριψε ποτέ. Σύμφωνα όμως με τον βιογράφο του Επίσκοπο Ευσέβειο (ο μόνος που έχει καταγράψει το γεγονός), ο Κωνσταντίνος πρόλαβε και  βαπτίστηκε στις 21 Μαΐου του 337 Κ.Π., γυμνός, όπως ήταν το έθιμο και μετά τη βάπτισή του φόρεσε λευκά ενδύματα (το εθιμοτυπικό προέβλεπε να φοράει ο νεοφώτιστος λευκά ενδύματα για μια εβδομάδα μετά τη βάπτισή του) και αποσύρθηκε στην οικία του στο Αχύριο κοντά στη Νικομήδεια, ξάπλωσε σε ένα λευκό άνετο κάθισμα και άφησε εκεί την τελευταία του πνοή, μόλις δύο μέρες μετά τη βάφτισή του, σε ηλικία 63 ετών.

Στο ενεργητικό του ο Κωνσταντίνος έχει και τα ακόλουθα εννέα εγκλήματα συγγενικών του προσώπων και αντιπάλων:

1. 309-310 Κ.Π. Μαξιμιανός. Πεθερός του και πεθερός του πατέρα του. Πατέρας της δεύτερης γυναίκας του, Φαύστας. Αυτοκράτωρ. Τον συνέλαβε στην Μασσαλία διά δόλου και τον κρέμασε.

2. 312 Κ.Π. Μαξέντιος. Κουνιάδος του. Γιος του Μαξιμιανού. Αυτοκράτωρ. Τον σκότωσε διά πολέμου που κήρυξε ο ίδιος χωρίς λόγο, στην Μιλβία Γέφυρα του ποταμού Τίβερη.

3. 312 Κ.Π. Ρέμος. Γιος του Μαξεντίου και της Γαλερίας. Βρέφος στην κούνια. Έβαλε δικούς του ανθρώπους να το στραγγαλίσουν με κορδόνια την ώρα που κοιμόταν δίπλα στη μάνα του.

4. 314-315 Κ.Π. Βασσιανός. Γαμπρός του. Άνδρας της αδελφής του Αναστασίας. Καίσαρ. Τον δολοφόνησε.
5. 320 Κ.Π. Φαύστα. Δεύτερη γυναίκα του. Κόρη του Μαξιμιανού. Την ζεμάτιζε σε καζάνι με καυτό νερό ή λάδι. Σε συνεργασία με την μητέρα του.

6. 321 Κ.Π. Σώπατρος. Διδάσκαλος, σύμβουλος και στενός φίλος του. Φιλόσοφος. Τον φόνευσε, αφού επινόησε και προφασίστηκε ψευδείς κατηγορίες.

7. 325-326 Κ.Π. Λικίνιος. Γαμπρός του. Άνδρας της αδελφής του Κωνσταντίνας. Συναυτοκράτωρ. Κατόπιν πολέμου τον κρέμασε.

8. 326 Κ.Π. Λικινιανός. Ανιψιός του. Γιος της αδελφής του Κωνσταντίνας. Δεκατετράχρονο αγόρι που δεν έφταιξε σε τίποτα. Το σκότωσε μπροστά στα μάτια, τα παρακάλια και τους απαρηγόρητους σπαραγμούς της μάνας του και αδελφής του.

9. 326 Κ.Π. Κρίσπος. Πρώτος του γιος από την πρώτη του γυναίκα, Μινερβίνα. Ναύαρχος και Καίσαρ. Τον σκότωσε στην Πούλα της Κροατίας.

Ο Kurt Eichenwald, αρθρογράφος της διαδικτυακής έκδοσης του περιοδικού Newsweek, σε κείμενό του με τίτλο: "The Bible: So misunderstood it's a sin", ημερομηνίας 23 Δεκεμβρίου 2014, έγραψε τα εξής: «Ο Κωνσταντίνος ήταν ένας βάναυσος κοινωνιοπαθής που δολοφόνησε τον μεγαλύτερο γιο του, αποκεφάλισε τον γαμπρό του και σκότωσε τη σύζυγό του, ζεματώντας την. Αυτά ήταν μετά την στροφή του από την λατρεία του Θεού Ήλιου στον χριστιανισμό».

Συμπερασματικά, ο Κωνσταντίνος, με μια σειρά βασιλικών διαταγμάτων δίνει υπέρ-προνόμια στον χριστιανισμό. Επιτρέπει στους επισκόπους να δρουν σαν δικαστές δικάζοντας με το αζημίωτο υποθέσεις του ποιμνίου τους, απαλλάσσει  την εκκλησία από κάθε φόρο και οι διοικητές των επαρχιών υποχρεώνονται να ανεγείρουν χριστιανικούς ναούς και να σιτίζουν τους χριστιανούς σε τακτά διαστήματα. Πολλές περιουσίες εθνικών ιερών δημεύονται και εθνικά ιερά κατεδαφίζονται για να στολιστεί η πόλη που έφερε το όνομά του, η Κωνσταντινούπολη. Ο κρατικός μηχανισμός γεμίζει χριστιανούς, ενώ και στον στρατό προτιμούνται πλέον ανοιχτά οι χριστιανοί, αφού πλέον με τον Κωνσταντίνο στην εξουσία έχει αρθεί η άρνηση τους να στρατεύονται. Απαλλάσσονται επίσης οι χριστιανοί ιερείς από την υποχρέωση να στρατεύονται. Είναι τόσα τα προνόμια υπέρ των χριστιανών που ο Ευσέβιος, στην «Εκκλησιαστική Ιστορία», αναφέρει ότι πολλοί καιροσκόποι προσποιούνταν τους χριστιανούς με σκοπό να επωφεληθούν με χρήματα, τίτλους και διευκολύνσεις.

               

Χρονολογικά ο Κωνσταντίνος σε διάστημα 13 χρόνων μέχρι το θάνατο του το 337 Κ.Π., θεμελιώνει τον χριστιανισμό με βίαιο και σκληρό τρόπο εις βάρος της ελληνικής εθνικής θρησκείας, καταστρέφοντας ανεκτίμητης αξίας μνημεία, καίγοντας σε πυρές  «ειδωλολατρικά συγγράμματα» κάθε είδους και δημεύοντας περιουσίες Εθνικών. Σε αυτό το διάστημα η χριστιανική εκκλησία έγινε ζάμπλουτη. Την πολιτική του πατέρα του, για καταστροφή καθετί ελληνικού, θα συνεχίσει ο γιος του Κωνστάντιος με ιδιαίτερο ζήλο όπως και οι υπόλοιποι αυτοκράτορες για ένα διάστημα τριών αιώνων, στο οποίο με διατάγματα ο Έλληνας εξακολουθεί να εκχριστιανίζεται με αρκετή βία, ώσπου σταδιακά ολόκληρη η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή Βυζαντινή, γίνεται χριστιανική.

Τελικές σημειώσεις:

1. Για αναφορά σε χρονολογίες πριν από το έτος 1, το οποίο για τις χριστιανικές θρησκείες συμπίπτει με την φερόμενη εμφάνιση του Ιησού στη γη, χρησιμοποιείται, είτε η συντομογραφία π.Χ. (προ Χριστού), είτε κάποια θρησκευτικά ουδέτερη εναλλακτική, όπως οι συντομογραφίες π.Κ.Χ. (πριν από την Κοινή Χρονολογία), π.Κ.Ε. (προ Κοινής Εποχής) ή π.Κ.Π. (πριν από την Κοινή Περίοδο). Για χρονολογίες μετά το έτος 1, οι οποίες αναφέρονται συνήθως ως μ.Χ. (μετά Χριστόν), χρησιμοποιούνται επίσης οι συντομεύσεις Κ.Χ. (της Κοινής Χρονολογίας), Κ.Ε. (Κοινής Εποχής) ή Κ.Π. (της Κοινής Περιόδου).
2. Εθνικούς και ειδωλολάτρες ονόμαζαν οι χριστιανοί τους πιστούς της παλαιάς θρησκείας.
3. Η Arles ήταν μεγάλη γαλατική πόλη της εποχής.
4. Στην πυρά ρίφθηκε και σχεδόν ολόκληρη η αρχαία ελληνική γραμματεία. Σύμφωνα με το έργο Thesaurus Linguae Graecae (TLG), που ξεκίνησε το 1972 στο University of California, Irvine (UCI), η διασωθείσα Αρχαία Ελληνική Γραμματεία υπολογίζεται μόνο 2% του συνόλου της.

ΠΗΓΕΣ:

Ιστοσελίδες-Ιστολόγια

- Νίκου Λακόπουλου, «Όταν πίσω από τα εικονίσματα κρύβονται κατά συρροήν εγκληματίες: άγριοι και δολοφόνοι», Ελευθεροτυπία (Αθήνα), Κυριακή, 24 Αυγούστου 2014 @ http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=444281

- «Κωνσταντίνου και Ελένης («άγιοι» άνθρωποι). Εννέα ειδεχθή εγκλήματα του Μεγάλου Αγίου Ισαποστόλου Κωνσταντίνου», Πάρε-Δώσε, 22 Μαΐου 2015 @ http://www.pare-dose.net/5312

- Terra Papers, «Ο μέγας αιμοχαρής Κωνσταντίνος» @ http://terrapapers.com/?p=38912
- Terra Papers, «Καταραμένε Έλληνα: Η βλάσφημη εχθρότητα του χριστιανισμού έναντι του ελληνικού πολιτισμού» @ http://terrapapers.com/?p=42823

- Luben, «Οκτώ άγιοι της ορθοδοξίας χειρότεροι κι από τον Παΐσιο: Ο τύπος που έβαλε αρκούδες να κατασπαράξουν παιδάκια και άλλες - εντελώς αληθινές - ιστορίες ηρώων του χριστιανισμού», 19 Ιανουαρίου 2015 @ http://luben.tv/blogosphere/blogs/48682 
- Έλληνες Μυθικιστές: «Αποσαφηνίσεις σχετικά με την περιβόητη “ανακάλυψη” του τάφου του Ιησού», 30 Οκτωβρίου 2016 @ http://mythikismos.gr/?p=1899

- Βλάση Γ. Ρασσιά, «Χριστιανικοί διωγμοί κατά των Ελλήνων» @ http://www.rassias.gr/9010.html

- Ελευθερίου Ηλ. Καντζίνου, «Λεηλασίες, καταστροφές και αρπαγές ελληνικών μνημείων», Ιστορία Εικονογραφημένη @ http://www.istoria.gr/index.php?mod=articles&action=disArcArt&issue=104&id=1320

Βιβλιογραφία

- Edward Gibbon, The history of the decline and fall of the Roman Empire (New York: Harcourt Brace, 1960).

- Robert Taylor, The Diegesis (Kessinger Publishing, LLC, 1992).

- Christopher Bush Coleman, Constantine the Great and Christianity (Columbia University Press 1914).

- Βλάση Γ. Ρασσιά, Μία ιστορία αγάπης: Η ιστορία της χριστιανικής επικρατήσεως, τόμοι α' και β' (Αθήνα: Εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη, 1999 και 2005).

- Βλάση Γ. Ρασσιά, Ες έδαφος φέρειν... (Αθήνα: Εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη, 2000).

- Karlheinz Deschner, Η εγκληματική ιστορία του χριστιανισμού (Kriminalgeschichte des christentums), τόμος «Αρχαία Χριστιανική Εκκλησία» (Εκδόσεις Κάκτος, 2004-2006).

- Steven Runciman, Η Βυζαντινή θεοκρατία (The Byzantine theocracy) (Εκδόσεις Δόμος, 2005).

- Ζώσιμος, Νέα ιστορία (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Θύραθεν, 2007).

- Δημήτρη Ι. Λάμπρου, Τα υβριστικά κατά των Ελλήνων επίσημα κείμενα της ορθοδοξίας: Όσα χρησιμοποιεί και εγκρίνει σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος (Αθήνα: Εκδόσεις Δαυλός, 2007).

- Σιμόπουλος Κυριάκος, Ο μύθος των “Μεγάλων” της ιστορίας (Εκδόσεις Πιρόγα, 2008).

Εκκλησιαστικές πηγές

- Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλησιαστική ιστορία.

- Ευσέβιος Καισαρείας, Εις τον Κωνσταντίνον Τριακονταετηρικός, εις τον βίον Κωνσταντίνου. Διαθέσιμο διαδικτυακά στη διεύθυνση http://sourcebooks.fordham.edu/basis/vita-constantine.asp

- Ιωάννης Μαλάλας, Χρονογραφία, Λόγος ΙΓ', Χρόνων Κωνσταντίνου Βασιλέως.

Ρωμαϊκό Δίκαιο

- Θεοδοσιανός Κώδικας (Codex Theodosianus).

- Ιουστινιάνειος Κώδικας (Codex Justinianus)

- Νεαραί (Novellae)